Choroba Zwyrodnieniowa Stawów jest progresywnym procesem degeneracyjnym, prowadzącym do stopniowego uszkodzenia powierzchni stawowych, który w dalszej kolejności zniekształca pozostałe elementy zajętego chorobą stawu, a ostatecznie znacząco upośledza funkcji zajętego stawu, czemu najczęściej towarzyszą dolegliwości bólowe i zmniejszenie zakresu ruchomości. Efektem końcowym bywa na ogół całkowita destrukcja powierzchni stawowych prowadzące do inwalidztwa.

Ze względu na złożoność obrazu klinicznego jak i skomplikowaną etiopatogenezę Choroby Zwyrodnieniowej Stawów oraz dla lepszego jej zrozumienia warto podzielić ją na dwie postaci: pierwotną i wtórną.

Postać pierwotna

W zależności od lokalizacji można wyróżnić chorobę zwyrodnieniową dotyczącą pojedynczego stawu lub postać uogólnioną obejmującą 3 lub więcej stawów. Pierwotna postać ChZS, co do której przyczyn powstania nie mamy wiedzy, występuje zarówno w lokalizacji dotyczącej pojedynczego stawu , jak i uogólnionej i może umiejscowić się praktycznie w każdym stawie układu podporowego człowieka. Najczęściej obejmuje duże stawy, kolanowy, biodrowy rzadziej staw ramienny, ale również stawy mniejsze w tym kręgosłupa, rąk, stóp, skokowy, krzyżowo-biodrowy lub skroniowo – żuchwowy. Niestety mimo pełni obrazu klinicznego w przypadku pierwotnej postaci CHZS nie możemy znaleźć jej przyczyny

Postać wtórna

W wypadku postaci wtórnej ChZS, początek choroby spowodowany jest znanymi czynnikami etiologicznymi jak: urazy (ostre i przewlekłe), sumujące się mikrourazy (np. w sporcie lub pracy zawodowej itp.), choroby wrodzone i rozwojowe (choroby miejscowe np. dysplazja stawu biodrowego, złuszczenie nasady kostnej itp.), czynniki mechaniczne (np. nierówne długości kończyn dolnych, koślawość lub szpotawość stawów kolanowych, wady postawy itp.). Kolejnymi  czynnikami etiologicznymi prowadzącymi do rozwoju wtórnej postaci ChZS mogą być choroby ogólnoustrojowe (w tym choroby metaboliczne, endokrynologiczne, schorzenia związane z nadmiernym odkładaniem soli wapnia, dna moczanowa, reumatoidalne zapalenie stawów, neuroartropatie i in.), jak również miejscowe (jałowe martwice kości, zakażenia stawów, choroba Pageta, odmrożenia, choroba kesonowa i in.).

Przez wiele stuleci ChZS postrzegano jako wynik naturalnego procesu starzenia się organizmu (w tym także stawów) i mechanicznego ścierania powierzchni stawowych. Tymczasem choroba, w pełnej postaci, może występować także u osób młodych, a nawet dzieci. W ciągu ostatnich lat nastąpił znaczący postęp w badaniach nad zrozumieniem istoty powstania i rozwoju ChZS. Wyniki tych badań zmieniły w sposób istotny „spojrzenie” na samą chorobę zwyrodnieniową stawów i na ocenę skuteczności jej leczenia.

Do do wystąpienia ChZS mogą predysponować następujące czynniki:

• wiek;
• nadwaga i otyłość;
• płeć żeńska;
• niedobór estrogenów – estrogeny hamują proces degradacji chrząstki stawowej;
• czynniki genetyczne;
• powtarzane i sumujące się przeciążenia stawu – sportowcy, charakter pracy zawodowej, itp.;
• osłabienie siły mięśni i właściwości więzadeł okołostawowych – narażenie stawu na mikrourazy;
• nieprawidłowe odżywianie.

Poznanie i uświadomienie sobie znaczenia zaprezentowanych powyżej czynników jest istotne nie tylko dla lekarza, ale także dla samego pacjenta, którego współpraca z terapeutą i zaangażowanie w proces leczenia choroby zwyrodnieniowej stawów umożliwia i przyspiesza osiągnięcie końcowego sukcesu terapeutycznego.

Podstawowe objawy kliniczne ChZS:

• bolesność – uciskowa, w trakcie ruchu lub samoistna;
• ograniczenie ruchomości stawu;
• trzeszczenia podczas ruchu stawów – odczuwane przez pacjenta lub słyszalne na zewnątrz (o różnym stopniu nasilenia bólu);
• wysięki w stawie i obrzęki powodujące zmiany obrysu stawu (związane z różnego stopnia zapaleniem w obrębie struktur stawowych).

Cechą wspólną dla obrazu klinicznego każdej formy choroby zwyrodnieniowej stawów jest ból.

W początkowym okresie choroby występuje zazwyczaj podczas ruchu. Charakterystyczną cechą dla ChZS jest największe nasilenie dolegliwości bólowych podczas wykonywania pierwszych ruchów po okresie odpoczynku. Powszechnym stało się określenie tego objawu jako „bóle startowe”, które ulegają zmniejszeniu w trakcie kontynuacji ruchu. Ból prowadzi w konsekwencji do upośledzenia funkcji stawu i ograniczenia jego ruchomości.

Podstawą rozpoznania choroby zwyrodnieniowej stawów jest obecność objawów zgłaszanych przez pacjenta, potwierdzonych specjalistycznym badaniem klinicznym, takich jak ból, sztywność stawu i ograniczenie jego funkcji, w połączeniu z charakterystycznymi cechami widocznymi w diagnostycznych badaniach obrazowych.

Do postawienia rozpoznania najczęściej wystarczy badanie radiologiczne stawu, które ujawnia typowe zmiany zwyrodnieniowe w postaci zwężenia szpary stawowej, osteofitów, a także sklerotyzacji i torbieli w podchrzestnej warstwie kości. Na bardziej szczegółowe rozpoznanie pozwalają pozostałe metody obrazowania stawu, takie jak rezonans magnetyczny lub tomografia komputerowa.

Szacuje się, że w Polsce na chorobę zwyrodnieniową stawów cierpi około 2 miliony osób, choć niektóre dane mówią o 17 % społeczeństwa. Choroba zwyrodnieniowa stawów należy do grupy 10 chorób powodujących ciężkie kalectwo na świecie, jest też najczęstszą przyczyną orzekania o inwalidztwie.

Uważa się, że choroba dotyczy 25-30% osób w wieku 45-64 lat, 60% starszych niż 65 lat i więcej niż 80% osób w wieku powyżej 75 lat. Objawy spowodowane przez te zmiany występują u około 18% kobiet i 10% mężczyzn. Spośród tych chorych, u około 80 % dochodzi do znacznego bólu i ograniczenia ruchomości stawów, a u 25% do kalectwa. Częstość występowania choroby zwyrodnieniowej stawów wzrasta z wiekiem.

Najnowsze przewidywania WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) informują o wzroście częstości występowania ChZS o 40% w ciągu dwóch kolejnych dekad, co sprawi, że choroba stanie się czwartą, co do częstości, przyczyną niesprawności. Przedstawione dane epidemiologiczne pozwalają prognozować, że ta powszechna choroba cywilizacyjna stanie się nie tylko coraz poważniejszym problemem zdrowotnym i społecznym, ale także ekonomicznym. Należy podkreślić, że częstsze występowanie ChZS wiąże się przede wszystkim ze wzrostem średniej długości życia populacji (stały postęp medycyny), ale także zwiększającą się częstością występowania nadwagi i otyłości.

Uszkodzona tkanka chrzęstna, w odróżnieniu od innych tkanek, nie wytwarza blizny chrzęstnej. Ubytki pourazowe wypełnione zostają jedynie przez tkankę chrzęstnopodobną. Wyniki i wnioski wielu badań doświadczalnych w zakresie nauk podstawowych pozwoliły wyjaśnić istotę licznych procesów reparacyjnych uszkodzonej tkanki chrzęstnej na poziomie komórkowym, tkankowym i humoralnym.

Na podstawie analizy tych badań można postawić wniosek, że samoistna regeneracja chrząstki stawowej nie jest w pełni możliwa. Narzuca się więc przekonanie, że w kompleksowej terapii uszkodzeń chrząstki stawowej, jak również w prewencji przed jej dalszą degradacją, należy wdrożyć postępowanie lecznicze mające na celu maksymalne przedłużenie okresu wydolności stawu.

Jak dotąd nie opracowano idealnego leczenia przyczynowego choroby zwyrodnieniowej stawów. W związku z powyższym, wykorzystując wielokierunkowe metody i środki możliwe do zastosowania w kompleksowej terapii choroby, należy dążyć do zmniejszenia dolegliwości bólowych, zachowania lub poprawy funkcji chorego stawu, a w konsekwencji ograniczenia niepełnosprawności.

Istotne jest również zminimalizowanie lub, jeżeli to możliwe, usunięcie czynników ryzyka powstania choroby. Przy wyborze sposobu leczenia należy uwzględnić także schorzenia współwystępujące u chorego, co dodatkowo uzasadnia potrzebę indywidualizowania postępowania terapeutycznego.

Leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów można podzielić na ortopedyczne (w tym operacyjne i zachowawcze), niefarmakologiczne i farmakologiczne.

Leczenie niefarmakologiczne stanowi podstawę terapii choroby zwyrodnieniowej stawów obejmując:

• edukację chorego i jego najbliższego otoczenia (rodziny, opiekunów)
• profesjonalne doradztwo zawodowe (systematyczny kontakt z pracownikami socjalnymi, udział w programach samopomocy)
• stałe dążenie do eliminacji lub modyfikacji czynników wyzwalających, a w późniejszym okresie nasilających proces zwyrodnieniowy (korekcja wad postawy, odciążenia chorego stawu – laski, kule, wkładki ortopedyczne, stabilizatory itp.)
• redukcja masy ciała u osób z nadwagą lub otyłością
• odpowiednia dieta (tzw. „leczenie żywieniowe”)
• rehabilitacja i fizykoterapia, kinezyterapia, masaż leczniczy, balneoterapia, ćwiczenia wzmacniające siłę mięśniową, terapia zajęciowa itp.)
• leczenie sanatoryjne
• • psychoterapia.

Leczenie farmakologiczne (farmakoterapia), którego podstawowym celem jest poprawa jakości życia poprzez zmniejszenie dolegliwości bólowych stanowi uzupełnienie leczenia niefarmakologicznego i obejmuje:

• niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) lub paracetamol – doustne leki w leczeniu umiarkowanego bólu stawów (długotrwałe stosowanie obarczone jest wieloma niepożądanymi objawami ubocznymi – głównie ze strony przewodu pokarmowego, a także nerek, wątroby i układu sercowo-naczyniowego)
• opioidowe leki przeciwbólowe – w przypadkach szczególnych (leki iniekcyjne, doustne lub transdermalne)
• glikokortykosteroidy – do iniekcji wewnątrzstawowych
• wiskosuplementacja – iniekcje dostawowe preparatów zawierających głównie różne postaci kwasu hialuronowego w tym Arthrum visc 75 o najwyższym stężeniu hlialuronianu sodu pośród podobnych preparatów 
• farmakoterapia wspomagająca – leki miorelaksacyjne, przeciwdepresyjne i in.

Zalecane jest wczesne rozpoczęcie leczenia (natychmiast po rozpoznaniu przez lekarza ChZS) i długotrwałe kontynuowanie terapii w celu zahamowania rozwoju choroby;
zmiana trybu życia – z wykluczeniem wymienionych czynników ryzyka (bezwzględne stosowanie się do zaleceń lekarza);

CHZS uznana została za problem cywilizacyjny, gdyż jest najczęstszym schorzeniem stawów na świecie oraz jedną z najczęstszych chorób krajów rozwiniętych. Jest dysfunkcją przewlekłą, postępującą i, niestety, jak dotychczas nieuleczalną.

Dzięki uprzejmości Pana
Profesora dr hab. n. med.
Wiesława Tomaszewskiego

Dziękujemy za lata współpracy!

Dziękujemy naszym drogim klientom za wierność produktom francuskiego koncernu LCA Pharmaceutical z siedzibą Chartres pod Paryżem, który specjalizuje się w produkcji leków, kosmetyków i soczewek optycznych używanych do leczenia zaćmy. Firma LCA Pharmaceutical jest znana ze swoich wyrobów i ich doskonałej marki na całym niemal świecie. Jednocześnie jej dział naukowy pracuje niezmordowanie nad koncepcjami nowych produktów, z których najlepsze są poddawane wymaganym testom, a następnie wdrażane do masowej produkcji. Firma ma długą tradycję we wspomaganiu ludzi cierpiących na chorobę zwyrodnieniową stawów swoimi nowatorskimi rozwiązaniami z zakresu wyrobów wiskoelastycznych w Europie i na świecie. Droga LCA Pharmaceutical dziękujemy Ci w imieniu naszych pacjentów.